Her yıl Ocak ayının ilk Pazar gününden başlayan
haftada kutlanan “Verem Eğitim ve Propaganda Haftası’nın amacı verem ile ilgili
toplumun bilgilendirilmesi ve bu hastalığa bütün kesimlerin dikkatinin
çekilmesidir.
TB etkeni “Mycobacterium tuberculosis” basilidir.
Tüberküloz (TB) halen dünya genelinde önemli bir sağlık problemidir. Dünya nüfusunun yaklaşık dörtte biri tüberküloz basili
(Mycobacterium tuberculosis) ile enfektedir. Bu insanların %10’unda
yaşamlarının bir döneminde tüberküloz hastalığının ortaya çıkacağı
düşünülmektedir. BCG aşısı özellikle çocuklarda kanla yayılan ve ağır seyreden
tüberküloz hastalığını (menenjit ve miliyer TB) önlemede etkilidir. Ülkemizde
BCG aşısı doğumdan sonra 2. ayını bitiren bebeklere aile sağlığı merkezleri ve
verem savaşı dispanserlerinde ücretsiz olarak yapılmaktadır. Aşı zamanı
geçirilirse, 6 yaşa kadar yapılabilir, ancak bu durumda önce tüberkülin deri
testi (TDT-PPD) yapılması gerekir
Tüberküloz basili hava yolu ile bulaşır. Basilin
kaynağı, tedavi görmemiş veya düzenli tedavi görmeyen aktif akciğer ve larinks
tüberkülozu olan hastalardır. Hasta insanlardan öksürme ve hapşırma ile ortama
yayılan mikrobun solunum yolu ile alınması sonucu bulaşır. Tedavi edilmeyen her hasta yılda 10-15 kişiye
hastalığı bulaştırır. Balgam yayması pozitif olan ve akciğerinde kavitesi
bulunan hastalar daha fazla basil saçarlar. En çok hastanın aile bireylerine ve
yakın çalışma arkadaşlarına bulaşma olur. Tedavi ile basil sayısı çok kısa
sürede azalır. Hastaların çoğunda ortalama 2-3 haftada bulaştırıcılık yok olur.
Genel
yakınmalar: Halsizlik, iştahsızlık,
kilo kaybı, çocuklarda kilo alamama, ateş, gece terlemesi vb. olabilir.
Solunum
sistemi yakınmaları: Öksürük, balgam,
öksürükle kan tükürme, göğüs-sırt-yan ağrısı, nefes darlığıdır.
Larinks
tüberkülozu ses kısıklığı yapabilir.
Diğer
organları tutan tüberküloz hastalığında ilgili organa ait bulgular olabilir
(lenfadenopati, hematüri, eklemde şişlik vb.).
İki-
üç haftadan uzun süren ve non-spesifik antibiyotik tedavisi almış olmasına
rağmen klinik yanıt alınamayan öksürükte tüberküloz hastalığından şüphelenmek
gerekir.
Ülkemizde tüberküloz tedavisi ücretsizdir. Tüberküloz
tedavisi standarttır. Bu standart tedavi, hastanede ya da dispanserde aynı
şekilde düzenlenir. Yeni tüberküloz hastalarının tedavisinde standart tedavide
genellikle iki ay 4 farklı ilaçla ve dört ay 2 ayrı ilaçla olmak üzere 6 aylık
tedavi uygulanmaktadır. Tedavide kullanılan bütün ilaçlar verem savaşı
dispanserlerinden ücretsiz verilir. Tedavide verilen ilaçların düzenli içilmesi
çok önem taşır. Çünkü hastaların bir kısmı tedaviyi terk etmekte ve toplumda
basil saçmayı sürdürmektedirler. Hastanın ilaçlarını içtiğinden emin olmak için
her doz ilacı bir sağlık personelinin veya başka bir görevlinin gözetiminde içirtmek
en uygun yoldur. Buna doğrudan gözetimli tedavi (DGT) denilir. Tedavinin
dispanserde ya da hastanede başlanması gerekir. Aylık takiplerinin de
dispanserde yapılması uygundur. Tedaviyi sonlandırana kadar özenle sürdürmek
gerekir.
Bulaştırıcı tüberküloz hastası ile aynı havayı
paylaşan ve tüberküloz basiline maruz kalan kişilere “temaslı” denilir.
Tüberküloz hastası ile teması olan kişide enfeksiyon gelişimini önlemek ve
tüberküloz enfeksiyonu olan kişide tüberküloz hastalığı gelişimini önlemek
amacıyla koruyucu ilaç tedavisi verilmektedir. Tüberküloz hastasının aile
bireyleri ve diğer temaslıları dispanserlerde ücretsiz olarak muayene edilir ve
gerekli tetkikleri yapılır. Temaslı muayenesi sonucunda hasta olduğu tespit
edilenler tedavi edilir.