KKKA önemli halk sağlığı
sorunlarına yol açan ve ölümle sonuçlanabilen bir enfeksiyon hastalığıdır.
Sıklıkla kene tutunması sonucu bulaşmaktadır. Hastalık aynı zamanda hasta
kişilerin veya viremik dönemdeki hayvanların kanlarına ve vücut sıvılarına
korunmasız temasla da bulaşabilmektedir. Hastalık ülkemizde bulaştırıcısı kene
türünün yaşam alanlarıyla uyumlu bir şekilde görülmektedir. KKKA vakaları
çoğunlukla ilimizin de içinde bulunduğu İç Anadolu’nun kuzeyi, Orta Karadeniz
ve Doğu Anadolu’nun kuzeyinde yer alan bölgede yoğunlaşmaktadır.
Nasıl
Bulaşır?
§
Virüsü taşıyan kene türlerinin insan vücuduna tutunması,
§
Virüsü taşıyan kenelerin çıplak el ile ezilmesi, keneyle temas
§
KKKA virüsünü taşıyan hayvanların kan, doku ve diğer vücut sıvıları ile
korunmasız temas edilmesi,
§
KKKA hastalarının kan ve diğer vücut sıvıları ile temas edilmesi ile KKKA
bulaşmaktadır.
Kimler
daha çok risk altındadır?
Hastalığın görüldüğü
bölgelerde yaşayan tarım ve hayvancılık ile uğraşan kişiler; kasaplar ve
mezbaha çalışanları; veteriner hekimler; askerler; korunmasız olarak kamp ve
piknik yapanlar; KKKA hastaları ile temas eden sağlık personeli; laboratuvar
çalışanları; hasta yakınları risk grubundadır.
Hastalığın
Kuluçka Süresi ve Belirtileri Nelerdir?
Hastalık virüsün alınma
şekline bağlı olarak 1-14 gün sürebilen kuluçka döneminden sonra (Hastalığın
kuluçka süresi kene tarafından tutunma ile virüsün alınmasını müteakip
genellikle 1-3 gün en fazla 9 gün olabilmektedir. Enfekte kan ve vücut
sıvılarıyla temas sonucu bulaşmalarda ise bu süre 5-6 gün, en fazla 13 gün
olabilmektedir.) ateş, halsizlik, üşüme, titreme, yaygın kas ağrıları, baş
ağrısı, bulantı- kusma, ishal, yüzde ve gözlerde kızarıklık, deri döküntüsü
gibi şikâyetlerle kendini gösterir. Hastalığın ilerleyen dönemlerinde cilt
kanaması, diş eti kanaması, burun kanaması, mide-barsak kanaması, akciğer ve
beyin kanamaları görülebilir.
Hastalığın
Tedavisi Var mıdır?
Hastalığın tedavisinin
temelini destek tedavisi oluşturur. Bunun yanında hastanın
sıvı-elektrolitlerinin ve kan değerlerinin izlenmesi gerekmektedir. Gerekirse
taze donmuş plazma ve trombosit süspansiyonu verilebilir. KKKA ölümle
sonuçlanabilmekle birlikte hastalıkla ilgili yayınlanan verilerde %40’a kadar
çıkan oranlar bildirilmektedir. Türkiye’de görülen vakalarda ölüm yüzdesi %4-5
civarındadır.
Hastalıktan
Korunmak İçin Ne Yapmak Gerekir?
* Hastalığa sebep olan mikrobun bulaştırıcısı olan keneler uçmazlar, zıplamazlar,
yerden yürüyerek vücuda tırmanırlar.
* Tarla, bağ,
bahçe, orman ve piknik alanları gibi kene yönünden riskli alanlara gidilirken,
kenelerin vücuda girmesini engellemek maksadıyla mümkün olduğu kadar vücudu
örten giysiler giyilmeli, pantolon paçaları çorapların içerisine sokulmalı ve
ayrıca kenelerin elbise üzerinde rahat görülebilmesi için açık renkli
kıyafetler tercih edilmelidir. Oturulacak yerlere de açık renkli örtü serilmelidir.
* Hayvanların
üzerindeki keneye, hayvanların kan ve idrarına çıplak elle dokunulmamalıdır.
* Riskli alanlardan
döndükten sonra kene olup olmadığını görmek için vücudun ve elbiselerin her
yerine dikkatlice bakılmalıdır. Vücudun özellikle diz arkası, koltuk altları,
kulak arkası, ense, saç dipleri ve kasıklar dâhil kontrol edilmeli ya da
ettirilmelidir.
* Çocukların
vücutları da mutlaka kene yönünden kontrol edilmelidir.
* Vücuda tutunan
veya hayvanların üzerinde bulunan keneler kesinlikle çıplak el ile
öldürülmemeli ve patlatılmamalıdır. Kenelerin üzerine sigara basılması, kolonya
ve gaz yağı gibi maddelerin dökülmesi hastalığın bulaşmasına yol
açabileceğinden kesinlikle yapılmamalıdır.
* Hastalık,
hayvanlarda belirti göstermeden seyrettiğinden hayvanlar sağlıklı görünse bile
hastalığı bulaştırabilirler. Bu sebeple hastalığın sık olarak görüldüğü
bölgelerde bulunan hayvanların kan ve idrar gibi vücut sıvılarına çıplak el ile
temas edilmemelidir.
* Hastalığa
yakalanan kişilerin kan, vücut sıvıları ve çıkartılarıyla hastalık
bulaşabildiğinden, hasta ile temas eden kişiler gerekli korunma önlemlerini
(eldiven, önlük, maske vb.) almalıdır. Hasta insan ve hayvanların kan, vücut
sıvıları ile doğrudan temas eden kişiler ise kendilerini 2 hafta süreyle takip
etmelidir. Halsizlik, iştahsızlık, ateş, kas ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma
veya ishal gibi belirtilerin görülmesi halinde derhal en yakın sağlık
kuruluşuna müracaat etmelidirler.
* Hastalığın
kontrolünde özellikle çiftlik hayvanlarında kene mücadelesi önemli olduğundan
hayvanlar, Tarım teşkilatının önerileri ve yardımları doğrultusunda kene
ilaçları ile düzenli bir şekilde ilaçlanmalıdır. Kene mücadelesinde geniş çevre
ilaçlamaları önerilmemektedir.
* Kenelerin birçok
çeşidi vardır. Ancak hangi kenenin hastalık yapıp yapmadığı
anlaşılamayacağından tüm kenelere karşı aynı önlemler alınmalıdır.
Kene
tutunması olduğunda ne yapmalıyız?
Vücuda tutunan kene
çıplak elle dokunmadan; eldiven, bez ya da poşet ile en kısa sürede
çıkartılmalıdır. Şayet çıkartılamıyorsa en yakın sağlık kuruluşuna müracaat
edilmelidir. Ayrıca;
Kene
tutunmasından sonra, 10 gün içinde;
·
Halsizlik,
·
İştahsızlık,
·
Ateş,
·
Vücut Ağrısı,
·
Baş Ağrısı,
·
Bulantı,
·
Kusma,
·
İshal
Şikâyetlerinden
herhangi birinin görülmesi durumunda, zaman kaybetmeden en yakın sağlık
kuruluşuna gidilmelidir.
Hastalıktan
korunmada kişisel korunma önlemlerinin alınması büyük önem taşımaktadır.
Özellikle riskli alanlardan dönüldükten sonra kişiler kendi vücutlarını ve
çocuklarının vücutlarını kene yönünden kontrol etmelidirler. Bu kontrolde
vücuda tutunan kene belirlenirse kişi vakit geçirmeden çıplak elle dokunmadan
bez, kâğıt parçası, naylon poşet eldiven gibi bir bariyerle keneyi en kısa
sürede çıkartmalıdır. Kendi veya yakını tarafından bir şekilde çıkarılamıyorsa
sağlık kuruluşlarına müracaat edilmelidir. Bilinmelidir ki vücuda tutunan kene
ne kadar kısa sürede fark edilir ve erken dönemde çıkartılırsa hastalık riski
de o kadar azalır. Keneyi bir kaba veya kavanoza koyup muhafaza etmeye gerek
yoktur. Keneyi tutmaya veya muhafaza etmeye çalışmak kene ile teması
dolayısıyla riski artıracaktır.
Sağlık Bakanlığı
tarafından hastalıkla mücadele ve kontrol altına alınmasında bir program
dâhilinde çalışmalar sürdürülmektedir. Bu faaliyetlerden önemli birisi de
halkın bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi çalışmalarıdır. Bu kapsamda İl
Sağlık Müdürlüğümüzce eğitim, bilgilendirme ve farkındalık çalışmalarına büyük
önem verilmektedir.
Çorum
İl Sağlık Müdürlüğü