. Bulaşıcı olmayan hastalıklar (BOH), günümüzde dünyadaki en büyük
salgınlardan biridir. 2012’de meydana gelen 56 milyon ölümün, 38 milyonuna
(%68) BOH’ler neden olmuştur. BOH’nin altında yaygın, önlenebilir risk
faktörleri yatmaktadır. Bu faktörler tütün kullanımı, hareketsizlik, sağlıksız
beslenme ve alkolün zararlı kullanımıdır. Fazla kilo ve obezite yüzünden her
yıl en az 3,4 milyon kişi hayatını kaybetmektedir. Kalp hastalığı, felç ve
diyabet riski; beden kütle indeksinin (BKİ) artmasına bağlı olarak giderek
artmaktadır. Tüm dünyada fazla kiloluluğun ve obezitenin prevalansı giderek
artmakta olup obezite prevalansı 1975’den beri yaklaşık üç kat artmıştır. 2016
yılında 18 yaş ve üzeri 1.9 milyardan daha fazla erişkin fazla kilolu ya da
obez olup bunların içinde 650 milyon yetişkin obezdir. 2016 yılında beş yaş
altı çocukların 41 milyonu fazla kiloludur.
. Ülkemizde ise; Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA) 2017
sonuçlarına göre 15 yaş ve üzeri bireylerde obezite %31,5; düşük fiziksel
aktivite düzeyi %42,4 olarak bulunmuştur. Dünya Sağlık Örgütü işbirliğinde
yürütülen Türkiye Çocukluk Çağı Şişmanlık 2016 Araştırması sonuçlarına göre
ilkokul ikinci sınıf çocuklarda obezite %9,9 olarak bulunmuştur. 10-18 yaş
çocuklarda obezite %9 ve fazla kilo %18,3 bulunmuştur. Ortaokulda şişmanlık %10,5
, fazla kilo 19,6 ; liselerde şişmanlık %5,6 , fazla kilo %15 bulunmuştur.
. Türkiye kişi başı tuz tüketimi TBSA 2017 sonuçlarına göre 10.2 g/gün olarak
bulunmuştur.
. Bu kapsamda 2010 yılından itibaren ülkemizde Türkiye Sağlıklı Beslenme ve
Hareketli Hayat Programı (2019-2023) güncellenerek uygulanmaktadır. Ayrıca
Bakanlığımız; Türkiye Diyabet Programı, Tuz Azaltma Programlarını
uygulamaktadır.
Farkındalık çalışmaları
Bakanlığımızca Obezite ve diyabet ile ilgili kamu spotlarıhazırlandı.
Rehber geliştirme
- Türkiye Beslenme Rehberi-2015 hazırlandı. Sağlıklı
Yemek Tabağı ile Fizik Aktivite veBeslenmePiramitlerigeliştirildi. Sağlıkprofesyonellerivevatandaşlariçinbeslenme
önerileri yer almaktadır. 2020’degüncellenecektir.
- Hekimler için Tip1 diyabete yönelik Klinik Rehberler
ile hasta eğitimlerinde yararlanılmak üzere hemşire ve diyetisyenler için
eğitim rehberlerihazırladık.
- Birinci basamakta çalışan diyetisyenler için
Diyetisyenler İçin Hasta İzleme Rehberi/Ağırlık Yönetimi El Kitabıhazırlandı.
- Sağlıklı bireyler için (yetişkin, çocuk, yaşlı ve
engellilere yönelik) ve kronik hastalıklarda fiziksel aktivite rehberlerihazırlandı.
- Birinci Basamak çalışanlar için Obezite ve Diyabet
Danışmanlık Rehberleri ve kontrol listeleri (danışmanlık kılavuzu, el broşürü
ve hekimler için fiziksel aktivite reçetesi) hazırlandı.
- Diyabetli bireyler için çocuk/yetişkin eğitim setlerihazırlandı.
- Metabolik hastalıklar için eylem planıhazırlandı.,
Eğitimler
- Halk eğitimleri, okul
eğitimleri ve hizmet içi eğitimler yapılmaktadır.
Mevzuat- Ulusal Beslenme Konseyi kuruldu.
Tarım ve Orman Bakanlığı işbirliğinde;
- Ekmek, salça, pul biber, peynir ve zeytinde tuzazaltıldı.
- Etiket yönetmeliği 2017 yılında AB standartlarında
güncellendi. Besin ögeleri ve içerikleri ile 100 gr’daki trans yağ miktarları
%2’nin üzerinde yasaklanmaktadır.
MEBişbirliğinde- Okullarda kolalı içecekler ve cipslerden sonra
çikolata ve şekerler de yasaklandı. Yağ tuz şeker içeriği kalorisi yüksek
gıdalara kriterlergetirildi.
- Paketli tatlı tuzlu yiyecek ve içecekler için
kriterler geliştirildi bu ürünler için Okul Gıdası logosuhazırlandı.
- Sağlıklı İlgili Fiziksel Uygunluk Karnesi geliştirildi.
Öğrencinin mekik, şınav, otur- uzan esneklik ölçümü, vücut ağırlığı ve boy uzunluğu ölçümünün değerlendirileceği
eğitim - öğretim yılı başında ve sonunda olmak üzere yılda 2 kez verilecek olan
karne ile öğrencilerin gelişimlerini izlemek için MEB veri tabanına yazılımhazırlandı.
- Beslenme Dostu Okul Programı devam etmektedir.
RTÜK
. Çocuk Programlarında aşırı tüketimi tavsiye edilmeyen
gıdaların reklam ve pazarlamalarının yasaklandı. Besin Profil Rehberi hazırlandı.
Sağlık Hizmetleri
. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde aile hekimlerimiz
(yaklaşık 25.000 ailehekimi)
bireysel danışmanlık, tedavi ve izlemi yaparken bu hizmeti sağlıklı hayat
merkezleri (189 tane Sağlıklı Hayat Merkezi) ve ilçe sağlık müdürlüklerindeki
danışmanlık merkezleri ile koordine ederekvermektedir.
. Sağlıklı Hayat Merkezleri ve ilçe sağlık
müdürlüklerinde bulunan Sağlıklı Beslenme ve Obezite Danışma Birimlerinde aile
hekimleri ile koordineli olarakdiyetisyenlerce
2019 yılında 321.200 kişiye beslenme danışmanlığıverildi
. 2. ve 3. Basamakta obezite merkezleri kurulmasına
ilişkin genelge yayınlanmış olup, obezite merkezi sayısı 84’e ulaşmış olup bu
sayı daha daartırılacaktır.
İzleme değerlendirme;
. Araştırmalar yapılmaktadır. (Türkiye Beslenme Sağlık
Araştırması; DSÖ işbirliğinde COSI (Çocukluk Çağı Şişmanlık Araştırması).
. Sağlık Bakanlığı Sağlık Net kayıtları ile takipyapılmaktadır.
Tuz Programı
. Sağlıklı Beslenme ve
Hareketli Hayat İşbirliği Platformu hayata geçirilerek Bakanlığımız ile Türkiye
Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu ile ambalajlı gıdalarda tuz ve
şeker azaltılması ve sağlıklı uygulamalar için işbirliği protokolü
imzalanmıştır. Söz konusu Protokol kapsamında tuz azaltma faaliyetleri, şeker
azaltma faaliyetleri, fiziksel aktivite/diğer faaliyetler kapsamında gönüllü
uygulamalar yapan TGDF üyesi işletmelerin başarılı uygulamalarının Bakanlığımız
https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/isbirligiplatformu
adresinde yer alması sağlanacaktır.
. Tuz ve
şeker tüketiminin önemli yer tuttuğu lokanta, kebapçı ve pastane vb. toplu
beslenme yapılan yerlerde de aşırı tuz ve şeker kullanımının azaltılması
amacıyla; Bakanlığımız ile Türkiye Lokantacılar ve Pastacılar Federasyonu
(TLKPDF) ve Tüm Aşçılar ve Pastacılar Konfederasyonu (TAŞPAKON) arasında
28.02.2019 tarihinde “Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat İşbirliği Platformu,
Aşırı Tuz ve Şeker Kullanımını Azaltan Lokantacılar ve Pastacılar Protokolü”imzalanmıştır.
. Söz konusu
Protokol il düzeyinde Türkiye Lokantacılar ve Pastacılar Federasyonu (TLKPTF) İl Oda Başkanlığı ve Tüm Aşçılar ve
Pastacılar Konfederasyonu (TAŞPAKON) İl Oda
Başkanlığı tarafından uygulanacak ve İl Sağlık Müdürlüğü ise eğitim, bilgilendirme
vb. çalışmalarında katkısağlayacaktır.